โบราณสถานเวียงท่ากาน

  “โบราณสถานเวียงท่ากาน” เป็นกลุ่มโบราณสถานและคูเมืองเก่าแห่งหนึ่ง ตั้งอยู่ที่ บ้านท่ากาน ตำบลบ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ มีคำบอกเล่าจากผู้รู้ในท้องถิ่น ครั้งพระเจ้าอาทิตยราชโปรดให้สร้างประสาทเพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในบริเวณวัดพระธาตุหริภุญชัย บางตำนานบอกว่ามีกาเผือกตัวนึงบินโฉบลงที่พระเศียรของพระองค์ บ้างก็บอกว่าบินผ่านมาถ่ายมูลตกตรงไว้ที่บริเวณตำหนักของพระองค์ จึงรับสั่งให้ได้ไล่กาไป 

         กาเผือกตัวนั้นได้บินมาถึงหมู่บ้านและจะบินลงมาเกาะบนหลังคาตามบ้านต่างๆ ทำให้ชาวบ้านเกิดกลัวว่าจะเกิดเหตุการณ์ไม่ดีตามความเชื่อโบราณ ผู้คนจึงพากันส่งเสียงไล่ว่า “ต๊ะก๋า” จนทำให้เป็นที่มาของชื่อ “บ้านต๊ะก๋า”  กระทั่งต่อมาในปี พ.ศ.2450 เจ้าอาวาสวัดบ้านต๊ะก๋า เห็นว่าคำๆนี้เป็นภาษาพูดจึงเปลี่ยนให้เป็นภาษาเขียนได้ว่า “ท่ากาน” 

         อีกชื่อปรากฏอยู่ในเอกสารและตำนานหลายฉบับ อย่างเช่น ตำนานมูลศาสนาพงศาวดารโยนก ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ที่เรียกว่า “พันนาทะการ”

        เมื่อครั้งพญามังรายโปรดตั้งเมืองเชียงใหม่ จึงโปรดให้นำต้นโพธิ์ที่นำมาจากลังกาทวีปหนึ่งต้นจากสี่ต้นมาปลูกที่เมือง พันนาทะการ  ชื่อนี้ยังพบในเอกสารโบราณเกี่ยวกับเมืองเชียงใหม่ในสมัยพระเจ้าติโลกนาถ ว่า พระองค์ได้เสด็จยกทัพ ไปตีเมืองเงี้ยวและได้นำเชลยเงี้ยวไปอยู่ ณ เมืองแห่งนี้ อธิบายได้ว่าในช่วงนี้ พันนาทะการมีฐานเป็นเมืองขึ้นของเชียงใหม่ เพราะคำว่า”พันนา”ในภาษาไทยเหนือหมายถึง”ตำบล” 

         แม้ชื่อเมืองนี้จะเคยหายไปหลังจากเชียงใหม่เสียเมืองให้แก่พม่าปี พ.ศ. 2101 จนกระทั่ง พ.ศ .2339 พระเจ้ากาลวิละบุกตีเมืองเชียงใหม่คืนจากพม่าสำเร็จ ปัจจุบันบ้านเรือนราษฎรส่วนใหญ่ที่ตั้งอยู่ในตัวเมืองชาวบ้านท่ากานส่วนใหญ่เป็นชาวยองที่อพยพเข้ามานั่นเอง

       เวียงท่ากานเป็นเมืองโบราณที่มีคูเมืองแห่งหนึ่งในอดีตและหนึ่งในจุดแลนด์มาร์คสำคัญ ของอำเภอสันป่าตอง  อายุร่วมกว่า 1000 ปี โดยทิศเหนือจะติดกับบ้านพระเจ้าทองทิพย์ ทิศใต้ติดกับบ้านสันกะวาน ทิศตะวันออกติดกับบ้านหนองข่อย และทิศตะวันตกติดกับบ้านต้นกอกและบ้านต้นแหนหลวง ณ ปัจจุบันเป็นแหล่งเรียนรู้ทางโบราณคดีที่น่าสนใจสามารถเข้าเยี่ยมชมได้ฟรี สำหรับผู้ที่ต้องอยากเรียนรู้ประวัติศาสตร์และได้รับกลิ่นอายของวัฒนธรรมล้านนาที่มีอยู่ในปัจจุบัน

      โบราณสถานในเวียงท่ากานคาดว่ามีอายุมาราวๆตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 20 ถึง 22 จุดหลักคือวัดกลางเวียง มีอยู่2เจดีย์ที่น่าสนใจคือ เจดีย์ด้านหน้าสุด มีลักษณะเป็นสถาปัตยกรรมแบบหริภุญชัย ทรงระฆังฐานแปดเหลี่ยมตั้งอยู่ ชิ้นส่วนยอดเจดีย์สูญหายไป เจดีย์นี้อายุประมาณ1000ปี และถัดมามีเจดีย์ลักษณะเป็นเจดีย์แบบสถาปัตยกรรมล้านนา ฐานสี่เหลี่ยม อายุราว 700 ปี

        สร้างด้วยวิธีการก่ออิฐแบบด้านสั้น สลับกับด้านยาวด้วยอิฐมอญหลายขนาดและใช้ก้อนศิลาแลงก่อส่วนแท่นและฐานวิหารด้านหลัง ทั้งสองเจดีย์ตั้งตระหง่านท่ามกลางซากเมืองเก่าด้านในลึกเข้าไปเป็นร่องรอยฐานอุโบสถกระจายไปตามจุดต่างๆทั่วบริเวณให้ชมกัน

มีโบราณวัตถุศิลปกรรมแบบหริภุญไชยจำนวนมากเป็นหลักฐานที่ยืนยันว่าชุมชนแห่งนี้นับถือพุทธศาสนามาตั้งแต่ ราวๆพุทธศตวรรษที่ 17 ถึง 18 จากการขุดพบพระพิมพ์และพระพุทธรูปดินเผาแบบต่างๆ ขุดพบหลายชิ้นด้วยกัน พระพุทธรูปดินเผาแบบหริภุญชัยที่มีร่อยรองเสียหายบ้างและทั้งสภาพเกือบสมบูรณ์ อีกยังมีรูปปั้นสัตว์ป่าหิมพานต์เป็นรูปนาค,สิงห์,ครุฑ และบางชิ้นก็ไม่สามารถระบุได้ว่าเป็นสัตว์ประเภทใด และขุดค้นพบโถลายครามจีนสมัยปลายราชวงศ์หยวนสภาพเกือบจะสมบูรณ์ ตกแต่งด้วยลายดอกโบตั๋นที่ถูกยกย่องว่าเป็นราชาแห่งดอกไม้ มีความหมายถึง ความร่ำรวย เกียรติยศ ความรัก เหนือขึ้นไปบริเวณไหล่เป็นลายหงส์และมังกรที่ใช้เทคนิคการปั้นแปะ แบบจำลองถูกจัดแสดงอยู่ในศูนย์การเรียนรู้ทางโบราณคดีเวียงท่ากาน แสดงให้เห็นถึงความรุ่งเรืองด้านวัฒนธรรมและค้าขายนะหว่างต่างชาติในอดีต

       โบราณสถานเวียงท่ากาน สะท้อนให้เห็นถึงความรุ่งเรืองในอดีตของแคว้นหริภุญชัยซึ่งมีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์ของล้านนา ลักษณะเด่นของเวียงท่ากานคือรูปแบบการก่อสร้างที่สะท้อนศิลปะหริภุญชัยผสมผสานกับวัฒนธรรมท้องถิ่นที่สืบทอดต่อกันมาช้านาน ทั้งการขุดค้นพบโบราณวัตถุในบริเวณนี้ยังช่วยทำให้ทราบถึงความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างหริภุญชัยกับอาณาจักรจีนและดินแดนใกล้เคียงในอดีต 
อย่างไรก็ดีผู้คนในชุมชนแห่งนี้ยังคงให้ความสำคัญและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมในท้องถิ่นถึงปัจจุบัน เป็นหน้าต่างมองสู่อดีตให้มนต์ขลังครั้งแต่บรรพกาลคงอยู่สืบไป

สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียง

• วัดท่ากาน เป็นวัดราษฎร์/พัทธสีมา พื้นที่ตั้งวัดอยู่เลขที่ 20 หมู่ 5 ท่ากาน ตำบลบ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง มีลักษณะเป็นที่ราบลุ่ม ตั้งอยู่ศูนย์กลางของหมู่บ้านและมีหมู่บ้านรอบทั้ง  4 และมีปูชนียวัตถุเจดีย์ พระพุทธรูปสมัยเชียงแสน พระพุทธรูปไม้ พระพุทธรูปทองสัมฤทธิ์ พระพุทธรูปทองคำ พระพุทธรูปทองสัมฤทธิ์  พระพุทธรูปทองเหลือง โถลายคราม อยู่ที่ศาลาการเปรียญ 1 องค์ ศาลาบำเพ็ญบุญ 1 องค์ เนื้อโลหะ สร้าง พ.ศ. 2542 ทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้านท่ากาน 

• กาดต๋ากาน เป็นตลาดนัดที่อยู่คู่บ้านท่ากานมาแต่อดีต เป็นเหมือนหัวใจหล่อเลี้ยงให้ผู้คนในชุมชน เปิดทุกวันตอนเย็นเวลา 15.00-19.00 น. เป็นตลาดที่มีสินค้ามากมายให้หยิบจับใช้สอย อาทิ ของกินส่วนใหญ่จะเป็นแกง ร้านเสื้อผ้า ของใช้ทั่วไปในบ้านอยู่คั่นกลางระหว่างวัดท่ากานและวัดกลางเวียงจุดหลักของเวียงท่ากาน 

• กลุ่มโบราณสถาน วัดร้าง และเจดีย์เก่า ตั้งอยู่กระจายไปตามจุดต่างๆของเวียงท่ากานอย่างมากมายเช่น เจดีย์วัดกลางเมืองเป็นจุดหลักของเวียงท่ากาน เจดีย์วัดต้นกอก เป็นฐานเจดีย์ทรงกลมสมบูรณ์ที่มีการขยายช่วงฐานไปอีก เจดีย์ประธานทรงระฆังมีฐานใหญ่ซ้อนกัน 3 ชั้น  วัดต้นโพธิ์ เชื่อกันว่ามีต้นโพธิ์ที่พญาเม็งรายโปรดให้นำมาปลูกบริเวณนี้  วัดพระเจ้าก่ำ เป็นโบราณสถานขนาดใหญ่ที่มีพระพุทธรูปสำริดองค์หนึ่งถูกไฟเผาจนกลายเป็นสีดำ จึงเรียกว่าวัดพระเจ้าก่ำ วัดอุโบสถ ปรากฏเจดีย์ประธานฐานทรงระฆังคว่ำแบบล้านนาตั้งอยู่ และโบราณสถานอื่นๆ อีกรอบตัวเมืองเก่าของเวียงท่ากาน

• เฮือนป้อสล่าแดง 108 ตำบล บ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ เรือนไม้ล้านนากว่า 40 หลัง สร้างตามเอกลักษณ์เรือนแต่ละพื้นที่ของชาวล้านนา เรือนไทลื้อ เรือนไทเขิน เรือนไทยอง เพิ่มเติมตกแต่งด้วยงานแกะสลักไม้สุดปราณีต เเกะสลักเกี่ยวกับสัตว์ในป่าหิมพานต์รวมถึงลายที่พูดถึงเรื่องความเชื่อของคนล้านนาเเละงานพุทธศิลป์ ใช้การเเกะสลักโดยใช้สิ่วในการสร้างลวดลายที่สวยงามขึ้นมา เราสามารถเข้าไปสัมผัสวิหารแบบล้านนาที่เคยมีอยู่ในเวียงท่ากานได้ที่ด้านในเฮือนป้อสล่าแดง ต้อนรับทุกคนให้มาเยี่ยมเยือน 

• Moshi Moshi Chihuahua もしもし チワワ犬 – ฟาร์มสุนัขชิวาวา เชียงใหม่ เปิดทุกวัน 24 ชั่วโมง เป็นลูกสุนัขสายพันธ์ชิวาวาสายพันธ์แท้จากประเทศญี่ปุ่นและไต้หวัน ฟาร์มของเราได้ขึ้นทะเบียนอย่างถูกต้องและมีใบเพ็ทดีกรีแท้ออกโดย สมาคมพัฒนาพันธุ์สุนัขแห่งประเทศไทย The Kennel Association of Thailand ผู้คนที่เข้ามาเยี่ยมชมสามารถมั่นใจในคุณภาพและการบริการ หากสงสัยสามารถสอบถามและพร้อมที่จะให้คำแนะนำต่างๆที่ดี

• บ่อตกปลา ลุงแดง-เวียงท่ากาน ตำบล บ้านกลาง เปิดวันเสาร์ – อาทิตย์ เวลา 08.00 – 17.00 น. เป็นบึงขนาดใหญ่ทำให้มีปลาขนาดใหญ่หลากหลายชนิด ผู้คนที่ชื่นชอบตกปลาและต้องการหาปลาหายากต้องมาที่นี่

• บ้านสวนปัญญา เกษตรอินทรีย์ ณ.เวียงท่ากาน ตั้งอยู่ 100 ตำบล บ้านกลาง อำเภอสันป่าตอง  เปิดทุกวันเวลา 08.00 – 17.00 น. เป็นศูนย์พืชสวนขนาดใหญ่ ส่วนใหญ่จะส่งออกมัลเบอร์รี่สด มัลเบอร์รี่แช่แข็ง และมัลเบอร์รี่(หม่อนแช่แข็ง) ราคาเป็นกันเอง

• ร้านชานมลิ่วชา สาขาเวียงท่ากาน สันป่าตอง เชียงใหม่ ตั้งอยู่ เวียงท่ากาน 28/1 ม.5 อำเภอสันป่าตอง เปิดทุกวันเวลา 09.30 – 18.00 น. เป็นที่มีเมนูหลายแบบตามความต้องการของแต่ละคน เช่น โซดา MilkTea , Milk Shake , Green tea , Cream Cheese และแบบพรีเมียม ราคาเป็นกันเองเริ่มต้นที่ 19 บาท